منظور از ریسک این است که بازده یک سرمایه‌گذاری همیشه همان چیزی که انتظار می‌رود، نیست. یعنی بازده واقعی از آن چیزی که پیش‌بینی‌شده متفاوت است.
به‌احتمال اختلاف بین بازده واقعی و بازده پیش‌بینی‌شده آن، ریسک گفته می‌شود. همچنین احتمال از دست رفتن همه یا بخشی از اصل سرمایه‌گذاری نیز جزئی از ریسک است.
به‌علاوه ریسک یک عدم قطعیت نامطلوب درمورد نتیجه است که نمی‌توانیم آن را از بین ببریم.
برای مثال ما در ازای سرمایه گذاری در یک بازار مالی با ریسک بالا، انتظار بازدهی بیشتری داریم. به عبارتی تنها زمانی حاضر می‌شویم سرمایه‌مان را در اختیار آن بازار قرار دهیم که بدانیم ممکن است سود بیشتری نسبت به سرمایه‌گذاری‌هایی با ریسک کمتر، نصیبمان می‌شود.
یکی از راه‌های کنترل ریسک استفاده از بیمه است. یعنی گاهی برای اینکه از ریسک فرار کنیم، باید هزینه اضافه‌ای پرداخت کنیم.
مثلاً اگر بخواهیم خودروی‌مان را در مقابل تصادفی که منجر به مرگ می‌شود بیمه کنیم، با اینکه می‌دانیم احتمال مرگ در یک تصادف بسیار پایین است، اما حاضریم سالیانه هزینه‌ای اضافی پرداخت کنیم تا از ریسک پرداخت دیه چندمیلیونی خلاص شویم.
کم ریسک ترین سرمایه‌گذاری در ایران کدام است؟
اگر تازه می‌خواهید وارد بازار سرمایه‌گذاری شوید و نمی‌دانید چطور باید در این بازار فعالیت کنید و هیچ شناختی هم نسبت به آن ندارید، بهترین توصیه این است که کم ریسک ترین بازار را انتخاب کنید.
برای کسانی که می‌خواهند وارد این دنیا شوند، 3 نصیحت وجود دارد: اول ضرر نکنید، دوم ضرر نکنید و سوم ضرر نکنید.
یعنی ضرر نکردن و ازدست‌ندادن سرمایه بسیار مهم‌تر از سود کردن است؛ بنابراین برای برخی، کم ریسک بودن مهم‌تر از دیگر فاکتورهای آن است.
از طرف دیگر شروع با بازارهای مالی کم ریسک باعث می‌شود به‌صورت تجربی، آموزش ببینید و با نحوه آن آشنا شوید و بعد از اینکه یاد گرفتید، سراغ سرمایه‌گذاری‌هایی با ریسک و بازده بیشتر بروید.
از طرفی اگر یک سرمایه‌گذار تازه‌کار، همان اول کار سرمایه‌اش را وارد یک بازار پرریسک کند و از شانس بدش همه یا قسمتی از آن را از دست بدهد، دیگر دلش با سرمایه‌گذاری صاف نمی‌شود و ممکن است سراغ هیچ نوع دیگری از آن نرود.
رتبه‌بندی ریسک بازارهای مالی
یکی از مهم‌ترین کارهایی که باید قبل از شروع سرمایه‌گذاری انجام دهد، تعیین میزان ریسک‌پذیری خودش است. یعنی بداند روحیاتش با چه سطح ریسکی سازگار است.
اگر بخواهیم بازارهای مالی را بر اساس میزان سطح ریسکی که دارند مرتب کنیم، به ترتیب زیر می‌رسیم که از میزان ریسک بالا به ریسک پایین مرتب شده‌اند:
- سرمایه‌گذاری در ارزهای دیجیتال (پرریسک‌ترین بازار)
- سرمایه‌گذاری در بازار آتی سکه
- سرمایه‌گذاری در بازار سهام تهران
- صندوقهای سرمایه‌گذاری
- اوراق مشارکت شرکت‌ها
- اوراق مشارکت دولتی
- سپرده‌گذاری در بانک‌ها (کم ریسک ترین بازار)
رابطه ریسک و بازده مورد انتظار
به طور کلی می‌توان گفت ریسک و بازده در یک بازار مالی با هم ارتباط دارند و این ارتباط مستقیم است.
یعنی هر چه ریسک بیشتر باشد، بازده مورد انتظار آن نیز بیشتر است. البته که نمی‌توان به این رابطه اعتماد کرد، چون ممکن است همان بدو ورود به یک بازار پرریسک، همه سرمایه‌مان را از دست بدهیم و به روزهای بازدهی آن نرسیم؛ بنابراین باید یک ریسک و بازدهی معقول را انتخاب کنیم تا مجبور نشویم همان اول خداحافظی کنیم.
شاید برای همین عده زیادی از مردم ترجیح می‌دهند سرمایه‌شان را در سپرده‌های بانکی نگهداری کنند تا هروقت خواستند بتوانند نقدش کنند.
البته به همین میزان که سپرده‌گذاری در بانک از هرگونه ریسک و آسیب در امان است، به همین میزان هم بازدهی کمی دارد.
پس بهترین نوع آن، مدلی است که ریسک و بازده در تعادلی منطقی باشند و نسبت قابل قبولی با هم داشته باشند. یعنی میزان سودش به میزان ریسکش بیارزد که در این صورت می‌توان صندوقهای سرمایه‌گذاری را به‌عنوان بهترین گزینه در بین همه بازارهای مالی در نظر گرفت که نه ریسک زیادی دارند و نه سود کم!
رتبه‌بندی صندوقهای سرمایه‌گذاری از لحاظ ریسک
رتبه‌بندی صندوقها بر مبنای میزان ریسک سرمایه‌گذاری (از کم ریسک به پرریسک) به شرح زیر است:
رتبه اول
در بین انواع صندوقهای سرمایه‌گذاری صندوق درآمد ثابت (Fixed Income) کم ریسک ترین نوع است و به همین دلیل سود مورد انتظار کمتری هم دارد، به طور معمول سود صندوقهای درآمد ثابت با سود سپرده‌های بانکی مقایسه می‌شود و این صندوقها اغلب سود بیشتری نسبت به سپرده‌های بانکی عاید سرمایه‌گذار می‌کنند.
رتبه دوم
صندوقهای مختلط، نوع دیگری از صندوقها هستند که ریسک و بازدهی متوسط و معقولی دارند. یعنی نه ریسک آنها به‌اندازه صندوق سهامی زیاد است و نه بازدهی آنها به‌اندازه صندوقهای درآمد ثابت کم است. در واقع از لحاظ ریسک و بازده این نوع صندوق بین صندوق درآمد ثابت و سهامی قرار می‌گیرد.
رتبه سوم
صندوقهای سهامی و شاخصی، به این دلیل که درصد زیادی از سرمایه خود را (در بعضی موارد تا 95 درصد) در بازار بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند و با توجه به طبیعت نوسانی بازار سهام ریسک بیشتری نسبت به سایر صندوقها دارند.
البته بااین‌وجود بازهم این نوع صندوقها در مقایسه با سایر بازارهای مالی ریسک کمتری داشته و در بین انواع صندوقها دارای بیشترین محبوبیت هستند.
رتبه چهارم
در نهایت پرریسک‌ترین نوع صندوقها، صندوقهای جسورانه یا خطرپذیر هستند. دلیل ریسک زیاد این صندوقها این است که دارایی خود را به امید سود، در کسب‌وکارهای نوظهور سرمایه‌گذاری می‌کنند.
صندوقهای سرمایه‌گذاری مختلط کم ریسک و سودده
در بین هفت صندوقی که در مطالب قبلی از آنها نام‌برده شد، صندوقهای مختلط ازجمله صندوقهای کم ریسک و البته سودده هستند.
این صندوقها، نوعی صندوق مشترک‌اند که نسبت تقریباً مساوی از دارایی را در سهام و اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کنند.
ریسک این صندوقها نسبت به صندوقهای سهامی کمتر است و درعین‌حال اغلب ریسک و بازده بالاتری از صندوقهای سرمایه‌گذاری درآمد ثابت دارند. درواقع می‌توان صندوقهای مختلط را حد میانی صندوقهای سهامی و صندوقهای با درآمد ثابت به لحاظ ریسک و بازده احتمالی مورد انتظار دانست.
صندوقهای مختلط عموماً بین حداقل ۴۰ و حداکثر ۶۰ درصد منابع خود را به‌صورت اوراق با درآمد ثابت و سپرده‌های بانکی نگهداری می‌کنند و مجازند الباقی وجوه را تا سقف ۶۰ درصد در ترکیبی از سهام و حق‌تقدم سهام سرمایه‌گذاری کنند.
20 صندوق مختلط در بازار سرمایه از حدود 11 سال پیش شروع به کارکرده‌اند که بر اساس داده‌های منتشرشده به طور میانگین دارای بازدهی 179 درصدی در یک سال اخیر بوده‌اند.
در میان این 20 صندوق، مشترک نواندیشان با بازدهی 263درصدی بالا‌ترین بازدهی را در میان صندوقهای مختلط داشته و بعد از آن صندوقهای یکم نیکوکاری آگاه، نیکوکاری ماندگار پاسارگاد و توسعه پست‌بانک به ترتیب با 230، 205 و 203 بازدهی در رتبه‌های بعدی قرار داشتند.
در مقابل صندوق گنجینه مهر با 154 درصد و صندوق سپهر آتی با 153 درصد کمترین بازدهی‌ها را در بین 20 صندوق مختلط داشته‌اند.
همان‌طور که مشخص است این صندوقها دارای ریسک پایین‌تر و به‌مراتب بازدهی کمتری از صندوقهای سهامی بوده، اما با وجود 179درصد بازدهی سالانه در وضعیت بسیار مناسب‌تری نسبت به سود‌های بانکی قرار دارند.
بازدهی 179درصدی در یک سال اخیر در مقایسه با نرخ سود‌های نهایتاً 15درصدی بانک‌ها برای سپرده‌های بلندمدت، ارجحیت این صندوقها را نسبت به بانک‌ها برای کسانی نشان می‌دهد که سرمایه کم و تجربه ناکافی جهت فعالیت در بازارهای مختلف دارند.
در حال حاضر ارزش دارایی‌های صندوقهای مختلط دو هزار و 777 میلیارد تومان است که از این میزان 36درصد آن یعنی چیزی حدود هزار میلیارد تومان به‌صورت نقد در بانک‌ها نگهداری می‌شود.
بیشتر صندوقهای مختلط هم مانند صندوقهای سرمایه‌گذاری در سهام، پرداخت سود نقدی به‌صورت دوره‌ای ندارند و سود ناشی از عملکرد صندوق به‌صورت افزایش بهای واحدهای صندوق دیده می‌شود.
نتیجه‌گیری
سرمایه‌گذاری می‌تواند راه‌رفتن روی لبه تیغ باشد. می‌تواند آن‌قدر پرریسک باشد که حس کنید تنها لحظه‌ای تا از دست‌دادن سرمایه تان فاصله دارید.
از طرف دیگر می‌تواند آن‌قدر بدون ریسک باشد که با گذاشتن سرمایه در گاوصندوق خانه تفاوتی نکند و در کنارش سود کمی داشته باشد.
در کنار این‌ها، سرمایه‌گذاری می‌تواند در حد تعادلی بین ریسک و سود باشد و سرمایه‌گذار نه روی لبه تیغ راه برود و نه سرمایه‌گذاری بدون سودی داشته باشد. بلکه می‌تواند حد متعادلی از ریسک را تحمل کند و به پاس این تحمل ریسک، سودی هم دریافت کند. در این حالت سرمایه‌گذاری در صندوقهای سرمایه‌گذاری می‌تواند مناسب‌ترین گزینه باشد.
