برای همه ما پیش می‌آید که گاهی احساس کنیم در حوزه‌های مختلف زندگی نیاز داریم که با کسی مشورت کنیم، با کسی که با موضوع و مشکل ما آشنا باشد و بتواند کمکمان کند. اما فرق روان‌شناس و روان‌پزشک در چیست؟
همیشه بهترین گزینه در این مواقع، راهنمایی گرفتن با یک روان‌شناس متخصص است؛ اما چرا؟ چرا بهتر است که با درمانگر صحبت کنیم؟ به‌علاوه، اگر قرار است پیش روان‌شناس برویم، از کجا بدانیم که کدام‌یک از انواع متد روان‌شناسی می‌تواند به ما کمک کند؟اصلاً آیا باید پیش روان‌شناس برویم یا روان‌پزشک؟
در این مقاله سعی کرده‌ایم که در ابتدا توضیح دهیم که چرا مراجعه به روان‌شناس در بسیاری از شرایط زندگی لازم است.
روان‌شناسی چیست؟
روان‌شناسی به مطالعهٔ ذهن و رفتار می‌پردازد.
پژوهش‌های روان‌شناختی با هدف درک و توضیح چگونگی تفکر، کنش و احساس انسان‌ها انجام می‌شود. درمانگران نهایت سعی خود را می‌کنند تا عامل‌های تأثیرگذار بر تفکر و رفتار انسانی را هر چه بیشتر بشناسند، عامل‌های گوناگونی که گسترهٔ آنها از تأثیرات زیستی تا فشارهای اجتماعی متغیر است.
این رشته در حوزه‌های بسیاری که بر زندگی روزمره و سلامت ما تأثیر می‌گذارند، از قبیل درمان بیماری‌های مربوط به‌سلامت ذهن و روان، ارتقاء عملکرد، خودیاری و ارگونومیک کاربرد دارد.
اشاره کردن به تمام مواردی که در علم روان‌شناسی به آنها پرداخته می‌شود، در یک تعریف مختصر بسیار دشوار است، درهرحال موضوعاتی همچون رشد، شخصیت، افکار، احساسات، هیجانات، انگیزه‌ها و رفتارهای اجتماعی تنها بخشی از مسائلی است که در این گرایش درصدد فهم، پیش‌بینی و تبیین آنها هستند.
البته درباره روان‌شناسی سردرگمی‌های فراوانی وجود دارد. دلیل وجود این حجم از تصورات نادرست تا حدی از تصاویری کلیشه‌ای نشئت می‌گیرد که در رسانه‌های پرطرف‌دار از آنها به نمایش گذاشته شده است و تا حدی نیز معلول موقعیت‌ها و مسیرهای شغلی مختلفی است که افراد دارای مدرک آکادمیک در پیش می‌گیرند.
این اساتید بر اساس بعضی فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی پرطرف‌دار کارآگاه‌های زبردستی هستند که از دانش خود درباره ذهن انسان برای حل کردن معماهای جنایی و پیش‌بینی حرکت بعدی فرد جنایتکار استفاده می‌کنند.
درمانگران در تصویرهای قدیمی‌تر پیرمردانی مو سپید و عاقل هستند که در دفتری مجلل و مملو از کتاب می‌نشینند و با صبر و حوصله به سخنان بی‌پایان و پریشان مراجعان درباره کودکی سختی که پشت سر گذاشته‌اند، گوش می‌کنند.
اما روان‌شناسی واقعاً درباره چیست؟ واقعیت این است که این تصاویر کلیشه‌ای فقط اندکی از حقیقت را به نمایش می‌گذارند و بسیار فراتر از آن چیزی است که فکر می‌کنید.
در این زمینه، شاخه‌های متعدد و تنوع شغلی بسیار بالایی وجود دارد؛ در واقع گستردگی وسیع مشاغل مختلف درمانگران یکی از علل شکل گرفتن تصورات اشتباه درباره روان‌شناسی و فعالیتشان است.
شکی نیست که برخی روان‌شناسان به حل کردن معماهای جنایی کمک می‌کنند و متخصصین بسیاری هستند که بیماران را برای غلبه بر مشکلات مربوط به‌سلامت روان یاری می‌کنند؛ اما در این میان متخصصانی هستند که به ایجاد محیط کاری سالم‌تر کمک می‌کنند، برنامه‌های سلامت عمومی را طراحی و اجرا می‌کنند یا درباره موضوعاتی مانند ایمنی هواپیما، طراحی رایانه و زندگی ارتشی تحقیق می‌کنند.
درمانگران در هر محلی که کار کنند، دغدغه و هدف اصلی‌شان این است که نقش مؤثری در توصیف، توضیح، پیش‌بینی و تأثیرگذاری بر رفتار انسان داشته باشند.
چگونگی درمان بیماران توسط روان‌شناس و روان‌پزشک
روان‌شناسی و روان‌پزشکی علی‌رغم متفاوت بودن تخصص‌ها، هر دو نقش مهمی در درمان بیماری‌های مربوط به‌سلامت روان دارند. روان‌شناس و روان‌پزشک غالباً با یکدیگر همکاری می‌کنند تا بتوانند بهترین درمان ممکن را به بیمار ارائه دهند.
برای مثال ممکن است بیماری که دچار علائم روانی شده است، در ابتدا بهتر است که فرد به روان‌شناس مراجعه کند؛ سپس او وضعیت بیمار را تحت‌نظر می‌گیرد، ارزیابی می‌کند و مشکل و یا اختلال را تشخیص می‌دهد، سپس در صورت نیاز او را برای تجویز دارو و نظارت بر روند درمان دارویی به روان‌پزشک معرفی می‌کند.
روان‌پزشک و روان‌شناس برای درمان بیمار با یکدیگر همکاری می‌کنند، درمانگر مداخله‌های رفتاری را ارائه می‌دهد و روان‌پزشک دارو تجویز می‌کند یا دستور مصرف داروها را تغییر می‌دهد تا علائم بیمار به بهترین شکل ممکن تسکین یابد.
نوع رویکرد موردنیاز غالباً به شدت علائم و نیازها و خواسته‌های بیمار بستگی دارد. باتوجه‌به پژوهش‌های انجام شده خواسته‌های بیماران با هم یکسان نیست، برخی روان‌درمانی را به‌تنهایی انتخاب می‌کنند و عده‌ای ترجیح می‌دهند که در کنار روان‌درمانی، دارو هم مصرف کنند؛ بنابراین طرح درمان در این شرایط با هم متفاوت خواهد بود.
امروزه، دریافت خدمات روان‌درمانی بسیار رایج شده است اما شاید افراد خیلی با زیرشاخه‌های رشته روان‌شناسی آشنا نباشند. جالب است بدانید که در دنیا روان‌شناسان، در حوزه‌های مختلفی کار می‌کنند؛ به‌عنوان‌مثال در ایران روان‌شناس بالینی، روان‌شناس شناختی، مشاور، روان‌شناس بین‌رشته‌ای، روان‌شناس رشد، روان‌شناس تحصیلی، روان‌شناس محیطی، روان‌شناس فروش و بازاریابی، روان‌شناس صنعتی – سازمانی، روان‌شناس شخصیت، روان‌شناس مدرسه، روان‌شناس اجتماعی و … مشغول به فعالیت هستند.
